Stichting tot Behoud van het Stoomschip

Stoom-lichter / torpedo werkschip ELFIN

ELFIN nabij IJmuiden 2006

Geschiedenis

De Elfin is een schip met een rijke geschiedenis. Het mag een klein wonder zijn dat dit schip vandaag de dag nog op eigen kracht door de Nederlandse wateren stoomt. Op 12 mei 1933 werd door de Engelse marine opdracht gegeven voor de bouw van HMS ELFIN. Haar kiel werd in juni 1933 gelegd door J. Samuel White te East Cowes op het eiland van Wight, werf nummer 1754. Op 20 november 1933 werd de Elfin te water gelaten en werd op 16 januarie 1934 officieel in gebruik genomen door het onderzeeboot depot te Portland. Werf nummer 1753 was ELFIN's zuster schip HMS REDWING, ze was bedoeld voor de torpedo school HMS Defiance in Devonport. De twee schepen werden soms aangeduid als "tender" (lichter), speciaal dienst vaartuig of als torpedo bergingsvaartuig. Vlootlijsten van de marine van 1934 tot aan de tweede Wereld Oorlog vermelden haar als een bijzonder dienstvaartuig van 222 ton en tender aan het onderzeeboot depot te Portland. HMS ELFIN was voor de oorlog verbonden aan het onderzeeboot depotschip HMS TITANIA, en ondergebracht in het 6e Onderzeeboot Flottielje.

klik voor een beter beeld
Elfin tijdens de grote vlootschouw, het zilveren jubileum van King George V in 1935. Elfin tijdens een rondvaart in het kader van Openmonumenten dag 2006

De Elfin in zijn huidige staat.


Bijzonderheden

Machine kamer ELFIN, foto: HomburgVerplaatsing: 222 ton.
Afmetingen: Lengte 32 breedte 7.5, diepgang 2.40 meter.
Machines: 2 stuks compound machines 250 IPK
Snelheid: 9.5 knopen.
Bemanning 12.
Marine Reg. nummer T.25

Klik voor een beter beeld
Elfin tijdens een oefening op zee, nabij Portland, 1934. In de achtergrond is een onderzeeer zichtbaar en rechts een destroyer.

HMS ELFIN 1937 lanzij depotschip HMS TITANIAPre-WWII verplaatsingen

Gearriveerd te Portland 12.1.1934 vertrokken 19.1.1934
Gearriveerd te Devonport 19.1.1934 vertrokken maart 1934
Gearriveerd te Portsmouth maart 1934 vertrokken 13.3.1934
Gearriveerd te Guernsey 13.3.1934 vertrokken 14.3.1934
Gearriveerd te Portland 14.3.1934 vertrokken 12.7.1935
Gearriveerd te Portsmouth 12.7.1935 vertrokken 15.5.1937
Gearriveerd te Yarmouth 15.5.1937 vertrokken 21.5.1937
Gearriveerd te Portland 21.5.1937 vertrokken 5.6.1937
Gearriveerd te Portsmouth 5.6.1937 vertrokken 29.6.1937
Gearriveerd te Portland 29.6.1937 vertrokken 10.12.1937
Gearriveerd te Portsmouth 10.12.1937 vertrokken 20.1.1938
Gearriveerd te Portland 20.1.1938 vertrokken 2.12.1938
Gearriveerd te Portsmouth 2.12.1938 vertrokken 17.1.1939
Gearriveerd te Portland 17.1.1939 vertrokken 12.6.1939
Gearriveerd te Torquay 12.6.1939 vertrokken 20.6.1939
Gearriveerd te Portland 20.6.39 ---

HMS NETTLE (ex. ELFIN) langzij HMS Cyclops (old "cylce box") 1942, Rosyth Wereld Oorlog II

In 1940 werd het 6e flottielje met ELFIN verplaatst naar het noorden, naar Blyth, waar op 20.8.1941 ELFIN werd omgedoopt in NETTLE en kreeg nummer T.94. Schipper F. Dale RNR kreeg het commando in 12.8.1941. Tussen maart en april 1942 werd NETTLE bewapend, een maatregel in verband met de oorlogstijd. NETTLE werd ingezet op de rivier Tyne, om onderzeeërs te escorteren wanneer zij de haven in en uit liepen. Onderzeeërs liepen namelijk nogal gevaar om per vergissing beschoten te worden door eigen vliegtuigen. De escortes diende dit te voor komen. Volgens de "Pink List" deed NETTLE van juli 1943 tot aan het einde van de oorlog dienst in Rothesay. Tijdens de oorlog heeft de bemanning ongetwijfeld vele spannende tijden door gemaakt. Enkele documenten getuigen nog van heldhaftig optreden van de bemanning. Zo ontplofte er in een onderzeeër die langzij NETTLE lag een stel accu's. Er ontstond een hevige brand en zware giftige rook ontwikkeling. Enkele mensen kwamen om en de munitie begon in het wilde weg te ontploffen. Met gevaar voor eigen leven sprongen een aantal bemanningsleden van de NETTLE in het rampschip en redde een persoon. Voor deze daad kregen ze een onderscheiding.

HMS NETTLE (ex. ELFIN) ca. 1950Na-oorlogs

In oktober 1945 staat de Elfin op de lijst van afgeschreven schepen. Maar het schip bleef in dienst, want in juni 1946 voer zij weer in Portland en diende ze het 7e onderzeeboot flottielje en in januari 1948 het 2e flottielje. In september 1952 vergezelt ze X craft (mini onderzeeërs) te Portland. In 1957 word ze in Portland te koop aangeboden Ze werd verkocht op 14 augustus 1957 aan de sloper Pounds te Portsmouth. Tijdens of vlak voor de verkoop, verscheen ze nog even in de film "The Key" met Sophia Loren, William Holden en Trevor Howard. De oude Elfin herleeft nog een keer. De film naar het boek van Jan de Hartog ging in première in 1958. De acteurs lopen in de film zelfs over haar brugdek. Hier zijn wat foto's uit deze film .

HOM7 (ex. ELFIN) Amsterdam eind 60er jaren

 

Een nieuw leven in Amsterdam

Snel nadat de film was gemaakt, is ze naar haar nieuwe eigenaar verhuisd. De Amsterdamse Droogdok Maatschappij (ADM) had haar gekocht van Pounds. In 1958 werd ze verbouwd tot tanker cleaning vaartuig onder een nieuwe naam: Droogdok 18, later heette ze HOM 7 en TCA 1. In deze funktie was ze het laatste stoomschip in Nederland dat actief dienst heeft gedaan. In 1989 viel het doek voor het schip en werd het ketelboek ingeleverd. Vanaf die tijd stopte het werk aan boord van de eens zo trotse stomer. Afgeleefd had ze haar taken ruimschoots voltooid en wachtte haar een toekomst op de schroothoop...

Maar het leven van HMS ELFIN was nog niet voorbij! Kijk verder op deze website!


 

Dordt in Stoom 2014


 

De Elfin onder stoom, de machinekamer full-HD vol geluid !


DE GROTE SINTERKLAASFILM

"BENNIE STOUT"
 

Een film van Johan Nijenhuis   www.benstoutdefilm.nl

GROOTSTE EN MEEST AUTHENTIEKE ZEEWAARDIGE

NEDERLANDSE STOOMSCHIP IN NIEUWE SPEELFILM

Vanaf 5 oktober in heel Nederland in de bioscoop te zien.

 

Met het stoomschip HMS Elfin, arriveerden de enige echte Sinterklaas en tientallen Pieten op

12 maart vanuit Spanje in Enkhuizen. Daar brachten ze een bliksembezoek aan de opnames van de

familiefilm BENNIE STOUT (van Johan Nijenhuis).

  ...............................

 

De HMS Elfin bij aankomst in de museumhaven van het Zuiderseemuseum in Enkhuizen

 


Ad Bossers

Ad Bossers – Tijdens zijn loopbaan bij de Technische Universiteit Eindhoven waren zijn werkzaamheden erop gericht verbondenheid te creëren, verbondenheid met collega's, met het vak en met de TU/e.

Van Wormerveer naar Zaandam

Een bijzondere vaartocht over de Zaan

Door: Ad Bossers

Op dinsdag 17 augustus 2010 half 8 s'avonds komt een bevlogen Cees Kingma voorvechter van het Industriële erfgoed van de Zaanstreek langs mijn strandhuisje in Castricum aan Zee en vraagt of ik zin heb de volgende dag mee te varen op het stoomschip 'De Elfin'. In 2005 was ik meegevaren van Zaandam naar Amsterdam tijdens de Sail 2005. Een geweldige indrukwekkende ervaring! Nu 5 jaar later een nieuwe kans mee te varen, om de Elfin een dag eerder dan de openingsdag van Sail 2010 te verhalen van Wormerveer naar Zaandam. Die kans laat ik niet voorbij gaan!
De volgende dag stap ik samen met Cees om half 1 in Wormerveer aan boord van de Elfin. De planning was dat we om 1 uur zouden gaan varen.

Aan boord word ik door een aantal vrijwilligers in blauwe overalls, met een mooi embleem van de Elfin op de borst, hartelijk begroet en voel me direct welkom aan boord. Iedereen is ijverig in de weer om het stoomschip gebruiksgereed te maken. Wat heet gebruiksgereed maken! Het blijkt dat men al enkele dagen bezig is om de ketels warm te stoken om voldoende stoomdruk op te bouwen om de tocht naar Amsterdam te kunnen maken.
Wat me direct al opvalt is de gedrevenheid en het enthousiasme waarmee een ieder bezig is met een eigen taak. De kok die speciaal uit Engeland is overgekomen en zijn koksmaatje die bezig zijn met piepers jassen, de stoker en de machinist met de ketels opstoken (we missen nog 1 stoker die uit Engeland moet komen), maten die de touwen controleren, de stuurman die de tocht naar de sluis aan het inplannen is.

Het kan heel druk worden aan de sluis en we moeten voor 3 uur de sluis door zijn. Gaat het wel lukken, een zekere spanning is voelbaar. Even kijken in de machinekamer beneden. Ongelooflijk wat een sfeer aan ronkende machines, glimmende koperen stangen en drukmeters en dan de geur van olie en vet om alles soepel draaiende te houden.
De trotse machinist Frank in zijn besmeurde overall controleerde de meters, de kranen en de branders met een passie waar ik jaloers op ben! Dat in een ruimte waar geen daglicht binnenkomt en waar straks via de spreekbuis commando's van de stuurman binnen komen als we gaan varen. Blindelings op elkaar vertrouwen. Een team waarbij men elkaars kwaliteiten kent en respecteert in een sfeer die heerlijk is om te ervaren.

  Cor Blok Kok Kok  
  Schipper Cor Blok moet al z'n tact en mensenkennis inzetten om de Elfin door de enorme drukte bij de Wilhelminasluis te leiden. Matroos (Commander...) Dennis Feary met z'n maat Jan Bosman schillen op het voordek alvast de aardappelen.  
  Mik Frank Boom  
  Hoofdmachinist Frank Boom en machinist Mick Langeberg zorgen, voor de afvaart, voor een geleidelijke opwarming van de stoommachines. Communicatie met de stuurman op de brug gaat via de scheepstelegraaf en de spreekbuis.  

Ik heb zelf jarenlang allerlei activiteiten ontwikkeld op gebied van teamontwikkeling op de Technische Universiteit Eindhoven en weet hoe belangrijk het is dat verschillende rollen ingevuld moeten worden om een succesvol team te zijn. En hier blijkt dat het vanzelf gaat met vrijwilligers die met veel passie hun werk doen met hetzelfde doel voor ogen namelijk om de Elfin in de vaart te houden.

Ik ga maar weer naar boven ik loop meer in de weg dan dat ik iets kan betekenen. Toch is en blijft iedereen vriendelijk naar mij terwijl ze me helemaal niet kennen. Half 2 is het nog steeds spannend of alles op tijd klaar is voor vertrek. Op het dek heeft kok Martin de lunch klaar gemaakt en ieder kan zichzelf bedienen.
Op de brug ontmoet ik Cor, de rust zelve, die de nodige ervaring heeft om dit oude stoomschip te bevaren. Hij hoopt en verwacht om 2 uur te kunnen vertrekken en is bezig met de brugwachter af te stemmen wanneer hij de Wilhelminasluis denkt binnen te kunnen varen. Ik merk dat enige tactiek vereist is om straks met de Elfin met zijn grote afmetingen en wendbaarheid, vanwege de drukte bij de sluis, de sympathie van de sluiswachter voor zich te winnen om een soort voorrangsbehandeling te krijgen. Ja dat kost me weer een fles jenever zegt Cor met een stralend gezicht omdat hij het weer voor elkaar gekregen heeft. Ons kent ons is hier zeker van toepassing.
Intussen komt de Engelse kok Dennis binnenlopen in de stuurhut en al gauw raken we aan de praat en blijken van dezelfde shantyliederen te houden. Als we 'Whisky Johnny' aanheffen worden we door de stuurman buiten gezet omdat hij anders het radioverkeer niet kan volgen.
Om 2 uur exact kunnen we vertrekken, de trossen los, iedereen op zijn post dan nog een ruk aan de oorverdovende stoomfluit. Kippenvel krijg je ervan als we los komen van de kade en op weg gaan over de prachtige Zaan met al dat indrukwekkende historisch erfgoed en de nog functionerende bedrijven. Er zijn veel boten op de Zaan mede in verband met De Sail 2010 die morgen officieel van start gaat.

  Wilhelminasluis Wilhelminasluis  
  Bij de Wilhelminasluis blijkt schipper Cor Blok gelijk te krijgen: “Mensen worden hebberig bij de sluis”. Voor de schipper op de Elfin betekent het “Geen boegschroef, zelfs geen directe besturing van de hoofdmotor, maar veel tact en inzicht en voor de rest veel wrijfhout”.  

Cor zelfverzekerd achter het roer, toch wel een beetje nerveus, omdat het straks bij de sluis mogelijk een hectische toestand zal zijn. Onderweg vertelt Cees wie waar woont en wat voor ontwikkelingen de verschillende bedrijven doormaken en doorgemaakt hebben. Tijden herleven hoe vroeger de schepen de zaden en specerijen op gingen halen in het Oosten en hier verwerkt werden.
Links en rechts varen boten voorbij, er wordt gezwaaid en Cor en zijn maten genieten, we varen, alles doet het en om de zoveel tijd wordt er aan de stoomfluit getrokken, zoiets van we komen eraan, en ga maar opzij!
Intussen zijn de kok en zijn maatje nog steeds piepers aan het jassen want morgen de grote tocht naar Amsterdam met vele gasten aan boord.

We naderen de sluis, wat een gekrioel aan boten en bootjes, allemaal dringen voor de sluis, aanleggen elkaar helpen. Niet iedereen is even ervaren er gaat daarom ook wel wat mis. De onderhandelingen met sluiswachter hebben baat gehad want de Elfin krijgt voorrang om de Sluis in te gaan maar dat kost dan wel een fles jenever zoals eerder aangekondigd. Cor springt nog even van boord om de sluiswachter een schouderklop te geven. Een investering ook voor de volgende keer! Als haringen in de ton liggen we tegen elkaar in de sluis. Gezellig gekeuvel van boot naar boot. Na het openen van de sluis laat Cor iedereen voor, nu heeft hij de tijd en geen haast. Vol bewondering kijk ik hoe professioneel de Elfin weer uit de sluis gemanoeuvreerd wordt.

  Wilhelminasluis Wilhelminasluis  
  Bij de volgende schutting wordt de Elfin als eerste door de sluismeester opgeroepen. Op een enkeling na, houden de meeste schippers zich aan die volgorde, ze zien de dreigende 220 ton staal al langzaam richting sluis manoeuvreren. Als de Elfin eenmaal is afgemeerd komt de rest van de vloot driedubbel dik de sluisdeuren door.  
  Bemanning Elfin Bemanning Elfin  
  Na wat spannende momenten 'geniet' de bemanning van de Elfin op het achterdek nog even na van de 'Slag bij de Wilhelminasluis'.  

We naderen de aanligplaats waar vanaf morgen de tocht begint. Daar liggen al verschillende boten en de bemanning van die boten begroeten ons enthousiast en helpen ons om de boot goed af te meren. Het is een soort verbroedering waar met veel humor men elkaar begroet en weer ervaringen en verhalen gaat delen. Een klus geklaard we hebben het verdiend! De borrel kan geschonken worden.

  Aankomst met de Elfin  
  Machinist Theo van Galen, van de stoomsleepboot Scheelenkuhlen zwaait enthousiast naar de bemanning van de Elfin: “Jullie hebben de slag bij de Wilhelminasluis weer overleefd” roept hij schertsend naar z'n collega's.  

Wij moeten gaan, na een hartelijk afscheid. Cees en ik lopen te voet terug naar het Zuideinde in Wormerveer, want daar staat de auto nog. Onderweg, in de prachtig gerestaureerd Verkade fabriek in Zaandam, hebben we onze tocht geëvalueerd bij een paar potten bier. Het was een bijzondere enerverende tocht over de Zaan. Over 5 jaar graag weer maar wat mij betreft eerder!!


Dit artikel is met toestemming overgenomen van zaans-industrieel-erfgoed.nl

Nieuwe historische fotos van de Elfin ontdekt.


HMS NETTLE (ex ELFIN) in Portland 1953


HMS ELFIN in Portland 1936



© 2004 - 2024 Stichting tot Behoud van het Stoomschip